Pambıq ən qiymətli, sərfəli və perspektivli texniki bitkilərdən biri kimi dünyada şöhrət tapmışdır. Dünya toxuculuğuna sərf edilən xammalın 70-75%-ni pambıq təşkil edir. Bu qiymətli bitkidən 250-dən çox məhsul alınır. Hər bir ton pambıqdan orta hesabla 3000 m parca, 100-110 kq pambıq yağı, 200-250 kq jımıx, sabun, qliserin, yapışqan, kağız, barıt və s. məhsullar hazırlanır. Pambıqdan həm yanacaq həm də alaf kimi istifadə edilir.
Pambığın ilk dəfə kimlər tərəfindən mədəni hala salınaraq becərilməsi müəyyən edilməmişdir. Lakin hələ eradan əvvəl Afrika və Ərəb ölkələrində, Hindistanda, Çin, İran, Meksika, Peru, Əfqənistan, Orta Asiya pambıq becərilməsi haqqda dəlillər vardır. Məlumata görə III min il əvvəl Hindistanda pambıq becərilmişdir. E.ə. V əsrdə yaşamış yunan tarixçisi Herodot yazırki, Hindistanda qəribə ağac var, onun çiçəyi meyvə deyil yun gətirir. Şərq ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da pambıq çox qədim zamanlardan becərilmiş və ondan istifadə edilmişdi. Arxeoloji qazıntılar zamanı qədim Mingəçevirdən tapılmış və V-VI əsrlərə aid edilən pambıq kələfləri, xüsusilə pambıq toxumlarının tapılması böyük elmi əhəmiyyət kəsb edir. Həminn toxumlar son zamanlara qədər becərilən bəzi pambıq növlərinin toxumları ilə yaxınlıq təşkil edir. Pambıqçılıq X-XI əsrlərdə Azərbaycanda daha da inkişaf edir. X-XII əsrlərdə artıq Şamaxı və Gəncə iri toxuculuq mərkəzləri sayılırdı. XV əsrdə Şirvan Xanlığı öz pambıq parçalarına görə məhşurlaşır. Gəncə toxucu ustalarının hazırladıqları pambıq parçalar xarici bazarlarda yüksək qiymətləndirilirdi. XVII əsrdə pambıq məhsulu sənətkarlıq və ticarətdə çox mühüm rol oynayır. Şəhər və kənd əhalisi pambığın hesabına dolanırdı. Cənubi Qafqazda XIX əsrin 30-cu illərindən etibarən Azərbaycanda Misir və Brazilya pambıq növləri becərilməyə başlanır. Bu dövrlərdə Amerika pambıq növləri əkilsədə, Misir növü yerli şəraitə daha uyğun olduğu üçün geniş becərilirdi. Lakin bu gəlmə növlərlə bərabər yerli və Mazandaran növləri də müvəffəqiyyət qazanmışdir. Bu növə yerli əhali” Asiya qozası”-“ Qara quza” adı vermişlər. “Qara quza” pambıq növünün telləri zərif olduğundan onun məhsuldarlığı aşağı olsa da belə toxuculuqda çox yüksək qiymətləndirilirdi. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Rusiyada istehsal olunan təkmilləşdirilmiş kənd təsərrüfatı alətlərinin Azərbaycanda istifadə edilməsi pambıqçılığın inkişafına böyük təsir göstərdi.
Çin Cotton” 1897-ci ildə “pambıq təmizləyən maşın ilk dəfə Amerikadan Azərbaycana gətirilir.Pambıq toxumundan pambıq liflərini çıxarmaq üçün istifadə olunan ”Cin - Cotton” maşınını Eli Whitney 1793-cü ildə ixtira etmişdi. ”Cin - Cotton” maşınını ixtirası ABŞ-ın cənubunda pambıq istehsalında inqilaba səbəb oldu və bu ölkədə köləlik institutuna böyük təsir göstərdi. ”Cin - Cotton” maşınınının ixtirasından əvvəl pambıq yetişdirmək nəinki çox əmək tələb edirdi, həm də lifi pambıq toxumundan ayırmaq daha da əmək tələb edirdi. Yalnız ən böyük əkin sahələri pambığın maya dəyərini artırdı. ”Cin - Cotton” maşınınının ixtirası və istehsalı onu dəyişdirdi.
Pambıq yetişdirmək və becərmək Dərin Güneydə pambıq istehsalının artmasına böyük töhfə verən gəlirli və az əmək tələb edən pul məhsulu oldu. Bu da öz növbəsində qul və kölə sahiblərinin sayının artmasına və Güneydə pambıq əsaslı kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatının böyüməsinə səbəb oldu. Artıq 1912-ci ildə Azərbaycanda 150-yə yaxın pabıqtəmizləmə zavodu fəaliyyət göstərirdi. Bunlarla yanaşı təcrübə stansiyaları yaradılır, təcrübə tarlaları salınırdı və s. Hələ 1898-ci ildə H. Z. Tağıyev tərəfindən ”Bakıda H. Z. Tağıyevin lifli cismlərin emalı üzrə Qafqaz səhmdar cəmiyyəti” yaradılır. 1901-ci ilin əvvəlində cəmiyyət tərəfindən Bakının Zığ kəndində toxuculuq fabriki tikilib istifadəyə verildi. Bu, Qafqazda ilk və ən iri pambıq-parça toxuma müəssisəsi idi. Fabrikdə müntəzəm olaraq 1100 nəfərdən çox, 1912-ci ildə isə 1400 nəfərdən artıq fəhlə işləmişdir. O, çoxu xaricdən alınıb gətirilmiş müasir texniki avadanlıqla təchiz olunmuşdu. Fabrik, əslində, iri istehsal kompleksi idi. Burada 40 desyatin sahəsi olan bir ərazidə fəhlə və qulluqçuların yaşaması üçün qəsəbə salınmış, məktəb binası, şor suyu şirinləşdirici stansiya və elektrik stansiyası tikilmişdi. Fabrikin özünün ambulatoriyası, paroxodu və anbarları vardı. Fabrikin xammala olan ehtiyacını ödəmək üçün Tağıyevin qəzalarda geniş pambıq əkini sahələri və bir neçə pambıqtəmizləmə zavodu vardı.1970-ci ildən son zamanlara qədər ərazimizdə ən çox əkilən 3038, Muğan-397, Muğan- 364, AzNixi- 26, AzNixi- 17 , Az Nixi- 55 və digər sortları pambıq tarlalarında əsas yer tutur.
Pambıq sortlarını bir-birindən fərqləndirən cəhətlər bunlardır:
1) Vegetasiya dövrü
2) Məhsuldarlığı
3) Qozanın çəkisi
4) Lifinin uzunluğu
Hal-hazırda Azərbaycanda pambıqçılıq yüksək səviyyədə inkişaf etdirilməkdədir.
Bölmədə pambıqçılıq üzrə əmək qəhrəmanları Bəsti Məsim qızı Bağırova və Azərbaycanda ilk qadın mexanizatoru Sevil Həmzad qızı Qazıyevanın büstü qoyulmuşdu.
Bəsti Bağırova-1906-cı ildə Goranboy rayonun Bağcakürd kəndində anadan olmuşdur. “Iki əllə pambıq yığımı” hərəkatının təşəbbüsçüsü, 2 dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına (1947,1950) layiq görülmüşdür.1930-33-cü illərdə Azərbaycan SSR Goranbaoy rayonu "Bağçakürd" (sonralar B.Bağırova adına) kolxozunun kolxozçusu, 1933-1950-ci illərdə həmin kolxozda manqa başçısı və 1953-62-ci illərdə sədri olmuşdur. AKP-nin XXIII–XXV qurultaylarında Mərkəzi Komitə üzvü seçilmişdir. SSRİ Ali Sovetinin (I-III çağırış), Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (IV–V çağırış) deputatı, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur. 3 dəfə Lenin ordeni, Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni və medallarla, ÜİKTS-in böyük qızıl medalı ilə təltif edilmişdir. Bakı Ali Partiya Məktəbini bitirmişdir(1952-ci il).Bağçakürd kəndinə Bəsti Bağırovanın tunc büstü qoyulmuşdur. Bakıda Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir (1962-ci il).
Sevil Qaziyeva -1940-cı ildə Zaqatala rayonunun Aşağı Tala kəndində anadan olub. Azərbaycanda ilk qadın mexanizatorlardan olub, 1963-cü ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülüb. “Qadınlar sükan arxasına” hərakatının təşəbbüsçüsüdür. Sevil 1958-ci ildə sənədlərini Bakıdakı 5 nömrəli sənət məktəbinə verir. Burada mütərrib peşəsinin sirlərini öyrənir. Təhsilini artıraraq 1962-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun mexanizasiya fakültəsinə daxil olan Sevil Qazıyeva işləyə-işləyə həm də qiyabi təhsil alır. 1962-ci ildə onu Azərbaycan LKGİ-nin XXIII qurultayına nümayəndə seçirlər. Qısa müddət ərzində Azərbaycanın adlı-sanlı pambıqçılarından birinə çevrilən Sevil Qazıyeva 1962-ci ildə öz maşını ilə 190 ton pambıq yığır. Sevilin başçılıq etdiyi briqada həmin il hər hektardan 30 sentner pambıq götürdüyü üçün onu "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni ilə təltif edirlər. Sevil Qazıyeva 1963-cü ildə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı seçilir. Deputat seçilməsi Sevilin qayğılarını daha da artırır. O, eyni vaxtda həm başçılıq etdiyi briqadanın işlərinə nəzarət edir, həm də seçicilərinin problemləri ilə məşğul olur. Tələbə-deputat boş vaxtlarında isə imtahanlara hazırlaşır. Bütün imtahanlardan əla qiymətlər aldığı üçün müəllimləri onu əyani şöbənin tələbələrinə nümunə göstərirmişlər. Sevil traktorçu, pambıqyığan kombaynın mexanik-sürücüsü, Mil düzündəki sovxozlardan birinin traktorçular briqadiri işləmişdir. Onun çağırışı ilə, 600 nəfərdən çox qız mexanizator peşəsini seçmişdir. Sevil Qazıyeva (1963-cü il) gənc yaşlarında, faciəli surətdə həlak olmuşdur.
